Twee jaar geleden liep ik een rondje hard door een park in de buurt van mijn huis. Het was rond een uur of 7 ’s avonds en het was al donker. Opeens voelde ik een hand op mijn billen, een kneepje. Verbijsterd draaide ik mij om. Twee jongens van hooguit een jaar of 20 fietsten voorbij, erg ingenomen met zichzelf. Ik was te verbouwereerd om iets uit te brengen.
Terug thuis zette ik het voorval verontwaardigd op Facebook. De reacties – die alleen van mannen kwamen overigens – waren minstens zo verontwaardigd. “Ik neem aan dat die gast nu niet meer kan lopen” was nog wel een van de mildste. Een facebookvriend die het lef zou hebben gehad om te reageren in de strekking van “Wie gaat er dan ook door het donker hardlopen”, zou ik keihard van repliek hebben gediend. En daarna hebben ontvriend waarschijnlijk.
Als ik niet meer kan hardlopen in een goedverlicht en absoluut niet verlaten park, zonder lastig gevallen te worden, wat kan ik dan nog wel?
Precies dit maakt mij zo boos op de reacties op de vermissing – en nu de dood – van de 25-jarige Utrechtse Anne Faber, die twee weken geleden een stuk ging fietsen en niet meer is teruggekomen. “Het is ook niet verstandig om zo vlak voor zonsondergang door de stromende regen een stuk te gaan fietsen.” “Als ik haar vriend was, had ik haar tegengehouden.” “Heeft ze dan geen weer-app op haar telefoon?”
Victim blaming – ergens een heel logische reactie op iets dat een ander is aangedaan. Je overtuigt jezelf op die manier dat Anne niet een compleet willekeurig slachtoffer was van een gek die toevallig op hetzelfde moment op dezelfde plaats was als Anne. Dat zou betekenen dat zoiets jou net zo goed zou kunnen overkomen en dat maakt de wereld een onveilige, oncontroleerbare en bovendien onrechtvaardige plek. Nee, het is veiliger om te denken dat Anne het over zichzelf heeft afgeroepen. Dat ze onverantwoord bezig was. Als je dat zelf maar niet doet, dan overkomt een dergelijk misdrijf je ook niet.
Maar is het zo gek om aan het einde van de middag op je omafiets een fietstocht te maken, omdat dat toevallig je hobby is? Ook al gaat het misschien flink regenen? Moet je als vrouw dan maar binnen blijven als het buiten guur en donker is – wat de komende maanden heel veel gaat voorkomen? Is het onverantwoord om alleen ergens naartoe te gaan? Zonder vriendinnen of een mannelijke chaperonne? Moet je dan maar niet meer naar je vrijwilligerswerk, borrel, training gaan als die tot wat later in de avond doorgaat? Moet je je trainingsschema voor de marathon in de winter maar laten voor wat het is, vanwege de mensen die je tijdens je training kunt tegenkomen? Moet je voor je eigen veiligheid maar gaan trainen in een lange broek en een vest, het liefst zo onaantrekkelijk mogelijk, om maar niet de blikken en de grijpgrage handen te trekken van passerende mannen?
Is het zo raar om van de maatschappij te verwachten dat je, ook als jonge vrouw, kunt gaan en staan waar je wilt?
Nee! Ik ben een moderne, vrijgezelle en onafhankelijke vrouw. Ik kan, en wíl, niet van andere mensen verwachten dat ze mij beschermen, en ik weiger mijn vrijheid en mijn ambities op te geven omdat er klootzakken rondlopen als Michael P. Het is niet mijn schuld dat ik in mijn kont geknepen werd, het is niet Annes schuld dat zij werd meegenomen en vermoord. Het is de schuld van mensen die lak hebben aan de lichamelijke integriteit van iemand anders, die geen respect kunnen opbrengen voor hun medemens, en van niemand anders. Je hebt gewoon van andere mensen af te blijven. Klaar uit.
Als ik na een etentje in mijn eentje Delft naar Den Haag terugfiets, dan moet dat kunnen zonder van mijn fiets gesleurd te worden. Als ik ’s avonds na een vergadering van scouting naar huis ga, dan moet ik het eerste stuk door het bos kunnen rijden zonder ultra-alert te zijn op ongure personen. Als het 30 graden is en ik wil trainen voor de eerstvolgende hardloopwedstrijd, dan wil ik dat kunnen doen met blote armen en benen, zonder dat er meteen mensen zijn die denken dat ik nagefloten of aangeraakt wil worden. En als ik het tijdstip van de avondschemering en de weersvoorspellingen iets te optimistisch heb ingeschat en ik word in de duinen overvallen door regen en duisternis, dan wil ik nog wel veilig naar huis kunnen terugkeren.
Mensen die mij die vrijheid ontnemen, zijn verachtelijk, walgelijk. En mensen die wat te vinden hebben van mijn uitstapjes in het donker, zijn mensen die indirect het gedrag van deze klootzakken goedpraten. Ik kan het ouders niet kwalijk nemen dat zij hun dochter verbieden alleen over een stille weg naar huis te fietsen na een avond uitgaan – als ik een puberdochter had, zou ik dat ook doen, hoewel het triest is dat het nodig is – maar mensen die desbetreffende dochter publiekelijk gaan veroordelen wanneer ze dit – al dan niet noodgedwongen – toch doet, richten hun pijlen toch echt op de verkeerde persoon.
Rest mij nog één ding om te zeggen. Aan de ouders, de vriend en de overige familie en vrienden van Anne: heel veel sterkte met dit afschuwelijke verlies. Ik leef met jullie mee.
